Bakü Ceyhan Boru Hattı Orta Asya ve Kafkasya’da Bitmeyen Oyun kitap özeti

Bakü Ceyhan Petrol Boru Hattı Projesi 1990′lı yıllarda Türkiye kamuoyunun gündemini en çok işgal eden konulardan biri olmuştur. Proje bu özelliğini, 2000′ li yıllarda da sürdürmeye aday görünmektedir.Bu kitapta yazar A.Necdet Pamir, 20.yüzyılda damgasını vuran ve etkinliğini 2000′ li yıllarda da sürdürecek olan petrol oyunun bazı önemli stratejik unsurların; Hazar Bölgesi Petrolü ve Bakü Ceyhan etrafında değerlendirmeye çalışıyor. Bu değerlendirmeyi yaparken bu uluslar arası oyunun belli başlı oyuncularına, onların genel politikaları ile özelde de Hazar bölgesi petrolü ve boru hatları çerçevesindeki Stratejik yaklaşımlarına bölgenin petrol ve gaz potansiyeline, bunların arz-talep dengeleri ve fiyatlar üzerindeki etkilerine ve nihayet Bakü-Ceyhan’a alternatif diğer projelere de değiniyor.Kitabın birinci bölümünde, Petrol Oyunu’nun ve belli başlı oyuncuların kısa tarihçesi verilmekte ve bu oyuncuların stratejileri üzerinde durulmaktadır.19. yüzyılın başlarında Rockfeller’in Standart Oil’i ABD pazarında, Rothschild ve Nobel aileleri ise Bakü’de tüm kontrolü ellerinde tutmaktaydılar. 20. yüzyılın başlarında ise iki yeni oyuncu; Royal Dutch Shell ve Anglo Persian Oil Company (APOC) bu tarihi ve bitmeyen "Büyük Oyun" daki yerlerini aldılar.1928 yılında dünya petrol pazarının paylaşımı için o dönemin "Üç Büyüğü" olan ESSO, Shell ve APOC bir araya geldiler. Bu üç büyüğe daha sonra dört Amerikan Büyüğü Gulf, Texaco, Soconoy-Vacuum (daha sonra Mobil oldu) ve SOCAL (sonra Chevron oldu) katıldı. 20. yüzyılın önemli bölümünde petrol oyununa bu 7 kız kardeş damgasını vurdu.Bir dönemin efsanesi 7 kız kardeş, bugün bu şirketlerin bazılarının parçalanması ve bazılarının daha sonra birleşmesi ile yerlerini yeni kız kardeşlere bırakmıştır.Yazar, bitmeyen "Büyük Oyun" un bugünkü oyuncularını şöyle sıralar.- ABD- Büyük Petrol Şirketleri (Sheel, Exxon, Mobil, BP-AMOCO-ARCO, Chevron,…)- OPEC- OPEC Dışı Üreticiler (Rusya, Çin, Meksika, Norveç, İngiltere, Kanada)- Petrol İthal Eden Başlıca Ülkeler (Almanya Fransa, Japonya, İtalya,..)- Çokuluslu Bankalar, Finans Kuruluşları.- Think-Tank’ler, Yayınlar, Enstitüler,….Yazar, tüm bu oyuncuları ve stratejilerini anlamadan bir politika saptamanın olanağı olamayacağı gibi, bunlara rağmen bir stratejiyi ya da milyarlarca dolarlık bir uluslar arası projeyi yaşama geçirmeyi hayal etmenin bile kendimizi kandırmak olduğunu söylüyor ve başta ABD, Rusya Federasyonu, İran ve Büyük Petrol Şirketleri olmak üzere bu oyuncular ve bunların stratejileri üzerinde değerlendirmeler yapıyor.Yazar bu bölümde ayrıca yılda 25 milyon ton Azeri, 20 milyon ton Kazak petrolünü Türkiye üzerinden Ceyhan terminalinde uluslar arası pazara arzını hedefleyen Bakü-Ceyhan Projesi hakkında bir değerlendirme yapmaktadır.Kitabın ikinci bölümünde Bölgenin Üretim ve İhraç Potansiyeli ile bölgedeki belli başlı projeler üzerinde durulmaktadır.Bölgenin petrol (ve gaz) potansiyeline ilişkin birbirinden oldukça farklı rakamlar öne sürülmektedir. Uluslararası Enerji Ajansına göre, Orta Asya ve Trans Kafkasya ‘nın ispatlanmış petrol rezervleri,15 ile 40 milyar varildir. Olası rezervler ise 70 150 milyar varil ilave miktarları öngörmektedir.Aynı ajansın verilerine göre, iyimser senaryoda Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan ve Özbekistan petrol üretimleri toplamının 2010 yılında 194 milyon tona ulaşması beklenmektedir. Kötümser senaryoda bu rakam 138 milyon ton olarak hesaplanmaktadır.Bölge ülkeleri için, bu üretimin belli bir bölümünün artması beklenen tüketimlerine ayrılmasından sonra iyimser senaryoda 2010 yılında 117 milyon ton, kötümser senaryoda 75 milyon ton ihracı öngörülmektedir.Projeler bazında bakıldığında , Azerbaycan’da en büyük ve önde giden proje TPAO’nun % 6.75 hisseye sahip olduğu Mega Projedir. Önemli bir diğer Azerbaycan Projesi, gene TPAO’nun da % 9 hisse ile yer aldığı Şah Deniz Projesidir.Kazakistan’da ise en önemli proje başını ABD’li Chevron’un çektiği Tengiz Projesidir. Yaklaşık 7 milyar varil üretilebilir petrol ve 283 milyon m3 gaz rezervi ile bu proje dünyanın da sayılı projeleri arasındadır.Bir diğer önemli proje ise Karaçakanak Projesi’dir. Yılda 7 milyon ton petrol üretmeyi hedeflemektedir. Bunlar ve bölgede bulunan diğer projeler hakkında kitapta tablo olarak bilgi verilmiştir.Kitabın bu bölümünde ayrıca Hazar petrolünun Pazar olanağı bulabileceği bölgeler hakkında bilgi verilmiştir.Karadeniz bölgesinde; Bulgaristan, Romanya, Ukrayna ve Gürcistan,Doğu Akdeniz bölgesinde; Yunanistan, Türkiye, İsrail ve Makedonya,Doğu Avrupa pazarında; İtalya, Avusturya, Arnavutluk, Hırvatistan, Sırbistan ve Slovenya.Batı Avrupa pazarında; İspanya, Fransa, Almanya ve İsviçre.Orta Avrupa pazarında; Çek cumhuriyeti, Macaristan, Litvanya, Polonya ve Slovakya Uzak Doğu Pazında ise Çin.Bu bölgeler üzerinde değerlendirmeler yapılmıştır.Kitabın son bölümünde diğer boru hattı alternatifleri üzerinde durularak, bunların bazı temel özellikleri ve bu projelerin son durumları ile geçerliliklerine ilişkin tablolar yapılmıştır.Yazar son bölümde kitapta incelemeye çalıştığı alt başlıklar temelinde değerlendirmeler yapmış ve bunlara bağlı bazı öneriler geliştirerek çalışmasını tamamlamıştır.